Badacze z UJ znaleźli miejsce wielkiej bitwy sprzed ponad 2 tys. lat!

Zespół dr. Michała Marciaka z Wydziału Historycznego Uniwersytetu Jagiellońskiego zakończył pierwszy sezon poszukiwań precyzyjnego miejsca wielkiej bitwy pod Gaugamelą, na terenie dzisiejszego Irackiego Kurdystanu. Batalia ta uznawana jest za jedną z najważniejszych w dziejach świata starożytnego. Naukowcy wstępnie wskazali jej możliwą lokalizację. Pionierskie badania będą kontynuowane w kolejnych latach. 

W bitwie pod Gaugamelą - stoczonej w 331 r. p.n.e. pomiędzy wojskami macedońskimi pod dowództwem Aleksandra Wielkiego a armią perską dowodzoną przez króla Dariusza III - mogło wziąć udział nawet kilkaset tysięcy żołnierzy. Zwycięstwo Aleksandra Wielkiego doprowadziło do upadku liczącego pod 200 lat perskiego imperium i przyczyniło się do powstania epoki hellenistycznej. Ten okres w dziejach przyniósł bezprecedensowe rozpowszechnienie się kultury greckiej na terenach starożytnego Lewantu. To z kolei wycisnęło niezatarte znamię na dziedzictwie kulturowym zarówno świata śródziemnomorskiego, jak i Bliskiego Wschodu, które trwa do dziś.

Pomimo wielkiego znaczenia zbrojnego starcia pod Gaugamelą dokładna jego lokalizacja nie jest pewna. Wynika to ze stanu zachowanych źródeł starożytnych, ponieważ ówcześni pisarze nie odnotowali precyzyjnych informacji o charakterze geograficznym i topograficznym. Współcześni badacze wytypowali zasadniczo jedynie 2 możliwe lokalizacje bitwy - w rejonie Tell Gomel i w okolicach Mosulu.

Celem naukowym projektu badaczy z UJ jest ustalenie dokładnej lokalizacji bitwy pod Gaugamelą w świetle badań multidyscyplinarnych ze szczególnym uwzględnieniem metod historii starożytnej i archeologii krajobrazu. Służyć ma temu użycie pisanych źródeł starożytnych i literatury przedmiotu, archiwalnych i współczesnych danych kartograficznych, teledetekcji, operacji GIS [systemy informacji geograficznej - przyp. red.] oraz badań terenowych. Wszechstronne podejście wobec identyfikacji miejsca batalii może również dostarczyć nowych ustaleń dla szeregu zagadnień, które są ściśle związane z problemem identyfikacji Gaugameli. 

Już pierwszy sezon badań w Tell Gomel pozwolił naukowcom wyznaczyć wielce prawdopodobne miejsce zwycięstwa armii Aleksandra Wielkiego nad wojskami Dariusza III. Lokalizacja ta nie była do tej pory przebadana w literaturze przedmiotu.

- Wytypowana przez nas olbrzymia równina spełnia szereg wymagań, o których wspominają źródła. Po pierwsze nazwa Tell Gomel zdaniem językoznawców ma związek ze starożytną Gaugamelą. Po drugie odpowiada opisom topograficznym - jest płaska i odpowiednia dla działań kawalerii perskiej, pomieści tak dużą liczbę walczących, a w jej zachodniej części znajdują się wzgórza, z których wojska macedońskie mogły obserwować przeciwników. Dodatkowo na jednej z pobliskiej przełęczy Gali Zerdak znajduje się szereg starożytnych płaskorzeźb skalnych. Uważamy, że jedna z nich powstała na cześć triumfu Aleksandra Wielkiego. Ukazuje ona jeźdźca na koniu, któremu bogini Nike wręcza laurowy wieniec zwycięstwa - wyjaśnia dr Michał Marciak i dodaje:

- W odróżnieniu od dotychczasowych badań jesteśmy w stanie wskazać prawdopodobną trasę przemarszu wojsk Aleksandra Wielkiego od przekroczenia Tygrysu po Tell Gomel. Możliwe było to dzięki analizie zdjęć satelitarnych w wysokiej rozdzielczości i późniejszej ich weryfikacji w terenie. Niewątpliwie naszym wielkim sukcesem byłoby odnalezienie materialnych pozostałości bitwy, na przykład obozu marszowego armii macedońskiej.

Badania dr. Michała Marciaka finansowane są z grantu Narodowego Centrum Nauki. Prowadzone są we współpracy z naukowcami z Uniwersytetu w Udine oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Być może będą one również kontynuowane w rejonie Mosulu, o ile uda się zdobyć odpowiednie zezwolenia irackich władz.

Fot. © Gaugamela Project / LoNAP