Co kryją nowohuckie podziemia?

W obliczu zimnej wojny, narastających konfliktów i strachu w Nowej Hucie wybudowana ponad 250 schronów. Dziś wiele osób jest zafascynowanych tym, co kryją podziemia krakowskiej dzielnicy. Już wkrótce przestaną być tylko ciekawostką historyczną obrosłą mitami. Gmina Kraków chce stworzyć podziemną trasę turystyczną po nowohuckich schronach. Projekt realizuje Muzeum PRL-u.

Dlaczego schrony i możliwość zejścia pod ziemię tak bardzo fascynuje ludzi? – Dla każdego, kto wychował się w Nowej Hucie, schrony to część wspomnień z dzieciństwa, kiedy krążyły legendy, że Nowa Huta jest połączona podziemnymi tunelami -  mówi Tomasz Urynowicz, współtwórca koncepcji budowy podziemnej trasy turystycznej prezentującej nowohuckie schrony - Dziś ta fascynacja objawia się też zainteresowaniem okresem zimnej wojny i militariami. Łączy się również z modą na turystykę hobbystyczną, która ma coraz szersze grono zwolenników, co także tworzy potrzebę na powstanie tego rodzaju trasy.

Projekt dwóch wersji przyszłej trasy podziemnej po nowohuckich schronach oglądać można do 15 stycznia w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej przy ul. Rajskiej. Jak podkreśla Tomasz Urynowicz, do jej najważniejszych punktów należą centrum administracyjne nowohuckiego kombinatu, schron na os. Szkolnym pod filią Biblioteki Pedagogicznej oraz część medyczna, pod przychodnią na os. Krakowiaków. To właśnie schrony medyczne wydają się szczególnie interesujące. Ten znajdujący się pod szpitalem im. Żeromskiego nie może być jednak wykorzystany. 

- Po pierwsze poważnym utrudnieniem jest sam fakt, że jest to teren szpitala i nie ma możliwości wprowadzenia tam turystów. Mogłoby być to problematyczne w różnych sytuacjach, zwłaszcza że wiedzie tamtędy trasa do lądowiska helikopterów – mówi Ryszard Kozik z Muzeum PRL-u. - Schrony pod szpitalem są też regularnie zalewane, więc ich dostosowanie do potrzeb wystawy byłoby inwestycją idącą w miliony – zaznacza.

Dodaje jednak, że tę lukę wypełni ośrodek zdrowia na os. Krakowiaków, który będzie wykorzystany w celu prezentacji widzom schronu medycznego. Zasilą go również rzeczy pochodzące ze schronu pod szpitalem im. Żeromskiego. - Część z nich już znajduje się na wystawie „Atomowa groza. Schrony w Nowej Hucie” w Muzeum PRL-u, np. dwie szklane butle z krwią, które tam znaleziono. W podziemiach szpitala są też łóżka, szafki medyczne czy inkubator, choć nie do końca wiadomo, kiedy się tam znalazł i czy jest powiązany faktycznie ze schronem – podkreśla  Ryszard Kozik.

Trasa ma ruszyć w 2018 r. Na razie stworzono jej koncepcję architektoniczną i historyczną. W przyszłym roku ma powstać scenariusz i projekt wystawy. Jak zaznacza Tomasz Urynowicz, najtrudniejsze będzie wykonanie remontów i przystosowanie schronów do potrzeb widzów, także niepełnosprawnych. - Schrony i ich wyposażenie uległy znacznej dewastacji, trwa więc też odtwarzanie i gromadzenie zbiorów – dodaje.

Trasa schronowa ma być wpisana w historię całej Nowej Huty, w prezentację jej założeń urbanistycznych oraz specyfiki.

- Chcemy, by podziemna wystawa była częścią opowieści o całej dzielnicy, powinna wykorzystywać jej potencjał turystyczny, rozwijać go – zwraca uwagę Tomasz Urynowicz. - Chcemy ująć nie tylko historię PRL-u, ale pokazać pewne kompendium XX wieku, również to, co się działo za zachodnią granicą, gdzie być może panowała inna narracja, ale też straszono wojną.

W podziemiach kina „Światowid” już od wrześnie 2015 r. oglądać można wystawę „Atomowa groza. Schrony w Nowej Hucie”, przygotowaną przez mieszczące się tam teraz Muzeum PRL-u wraz z Małopolskim Stowarzyszeniem Miłośników Historii „Rawelin”. Ryszard Kozik zwraca uwagę, że stanowi ona wprowadzenie do przyszłej trasy turystycznej.

Muzeum PRL-u zaprasza na uruchomioną niedawno stronę www.schronywnowejhucie.pl, na której znajdziemy informacje o projekcie, Obronie Cywilnej i budownictwie schronowym, a także bieżące doniesienia na temat prac nad trasą i wydarzeń około schronowych organizowanych w Nowej Hucie, takich jak oprowadzania po wystawie w Muzeum PRL-u, pokazy filmowe, slajdowiska, czy spacery po Hucie szlakiem elementów infrastruktury schronowej znajdujących się na powierzchni ziemi.

8 stycznia Stowarzyszenie Rawelin organizuje wycieczkę, w trakcie której będzie można zwiedzić schrony pod budynkami „S” i „Z” centrum administracyjnego nowohuckiego kombinatu. Więcej informacji tutaj.

Wizualizacje z koncepcji trasy turystycznej: Łukasz Sarnat.